COVID-19 KONSPIRASIÝALARYNA YNANÝANLARYŇ HEREKETLERINI ÇAKLAP BOLARMY?

2019-njy ýylda Covid-19 pandemiýasy başlaly bäri koronawirus barada konspirasiýa teoriýalary internetde we sosial mediýada giňden ýaýbaňlandy. Olaryň käbirleri: koronawirus Hytaýyň laboratoriýalarynda taýýarlanan bioýarag ýa-da pandemiýa hökümetleriň adaty raýatlary ezmek üçin gurnan oýny.

Konspirasiýa teoriýalary – bu zyýanly ýa-da betbagtçylykly wakalary belli bir betniýetli toparlaryň ýörite gurnaýandyklaryny düşündirjek bolýan ynançlardyr. Konspirasiýa teoriýalarynyň iň esasy aýratynlygy hem olaryň täsirliligidir. Konspirasiýa teoriýasy logika we ylma görä düýbünden mümkin bolmasa-da, eger adam oňa ynansa, bu adamyň garaýyşlaryna, duýgularyna we hereketlerine çuňňur täsir edýär.

Ýakynda çap edilen ylmy barlag konspirasiýa ynançlaryna salgylanyp, uzak wagtyň dowamynda adamlaryň saglyk-abadançylygyny we hereketlerini nä derejede çaklap boljakdygyny öwrendi.

Barlagyň netijelerine görä, Covid-19 konspirasiýa teoriýalaryna ynanýanlarda köp gabat gelinmegi çak edilýän hereketler we ýagdaýlar:

↪ koronawirus testini tabşyrma ähtimallygy örän pes;

↪ eger test tabşyrsa-da, netijesiniň pozitiw çykma ähtimallygy ýokary;

↪ koronawirus düzgünlerini bozma ähtimallygy ýokary;

↪ ykdysady/maliýe ýagdaýy ýaramazlaşyp biler (iş ýitirilmegi; girdejiniň azalmagy);

↪ köpçülik tarapyndan käbul edilmän biler;

↪ umumy abadançylygynyň peselmek ähtimallygy ýokary.

Bu täsirleriň köpüsi konspirasiýa teoriýalaryna ynanjaňlyk esasynda umumylaşdyryldy (meselem: konspirasiýa mentaliteti).

Barlagyň netijeleri konspirasiýa ynançlarynyň uzak möhletde ummasyz negatiw durmuş tejribeleri bilen baglanyşyklydygyny görkezýär. Konspirasiýa ynançlaryna salgylanyp, pandemiýanyň 8 aýynyň dowamynda adamlaryň hereketlerine, saglyk, ykdysady we sosial abadançylygyna ýeten täsirler çaklanylýar.

Çeşme: Cambridge University Press