Autoimmun keselleri – özbaşdak keseller toplumy bolup, immun ulgamynyň kadasyz işjeňligi sebäpli beden dokumalarynyň we agzalarynyň zeperlenmegidir. Bu keselleriň hemmesinde hem beden immun ulgamynyň kada bolmadyk işjeňligi bedeniň sag öýjükleriniň dargamagyna we agzanyň işiniň bozulmagyna getirýär.

Epidimiologiki barlaglara görä, autoimmun keselleri seýrek duş gelýän kesellere degişli edilip, bu keseller adamlaryň 3-5%-nde duş gelýändir. Olaryň içinde iň ýygy duş gelýänleri dowamly autoimmun tireoidit we I tip süýjüli diabet keselleridir.

Ganyň lagtalanma ukyby bedeni goraýjy häsiýet bolup, onsuz iň ujypsyz şikesler hem adam üçin howply bolardy we ganyň ýitirilmegi netijesinde ölüm bilen gutarardy. Ýöne ganyň kadasyz lagtalanmagy hem beden üçin howply bolup, dürli agzalaryň işiniň bozulmalaryna we ölüme getirip bilýändir.

Ýürekde ýa-da gan damarlarynda gan lagtalarynyň (tromb) döremegine tromboz diýilýär. Gan lagtasynyň bir böleginiň ýolnup, gan damarlarynyň üsti bilen başga agzalara äkidilmegi (emboliýa) bu hadysanyň has hem howply tarapydyr. Meselem, aýaklaryň çuň ýerleşýän wenalarynyň trombozy netijesinde aýrylan lagtanyň bir bölegi öýken arteriýasyny we beýniniň damarlaryny dykyp bilýändir. Gan lagtasy bilen damarlaryň bölekleýin ýapylmagy agzanyň iýmitlenme ýetmezçiligine getirýän bolsa, doly ýapylmagy ölüme getirip bilýändir.

"Çagada döreýän towşan dodak we möjek agzy kemçilikleri nähili anyklanylýar we olaryň sebäbi näme?"

Saýtyň okyjysy

Podagra (aýagyň bogunagyry keseli) – agyr ulgamlaýyn kesel bolup, bedende alyş-çalyş hadysalaryň bozulmagy netijesinde bogunlarda peşew turşylygyň kristallarynyň toplanmagy bilen häsiýetlenýär. Bu keselde bedeniň hemme bogunlary (dyz, tirsek, baldyr-daban, barmaklar) zeperlenýän bolsa hem, esasy şikeslenmä aýaklaryň barmaklary sezewar bolýar. Alamatlaryň meňzeşligi sebäpli onuň bogunlaryň başga keselleri bilen çalşylmagy netijeli bejerginiň gijikdirilmeginiň sebäbi bolýar. Bedende peşew turşylygynyň toplanmagy beden agzalarynyň işiniň bozulmagyna we howply gaýraüzülmeleriň ýüze çykmagyna getirýär.

"Ýatgynyň boýunjygynyň rak keseli zerarly ummasyz azaplaryň soňuna çykmak üçin her ýurtda netijeli we elýeterli ýatgynyň skrining we bejeriş programmalary bolmalydygy gürrüňsizdir. BSGG-nyň bu täze goldanmasy jemgyýetçilik saglygyny goraýyş üçin has köp anyklaýyş gurallaryna maýa goýmaga, güýçli bejerişleri amala aşyrmaga, skrining görnüşleriniň köp aýallara elýeterli bolmagyna we ençeme jany halas etmäge ugrukdurýan görkezijidir" – Dr. Prinsess Nono Simelela, Ileri tutulýan ugurlar boýunça Strategik programmanyň: Ýatgynyň boýunjygynyň rak keselini ýok etmek boýunça baş direktoryň kömekçisi.

2020-nji ýylda ýarym milliondan gowrak zenan ýatgynyň boýunjygyň ragy bilen keselledi we ol sebäpli takmynan 342,000 aýal öldi. Olaryň aglabasy garyp ýurtlardandyr. Ýatgynyň keselleri bolan her bir zenanyň zerur bejergini almagy hem-de ölümçiligiň öňüni almak üçin çalt we takyk skrining meýilnamalaryň bolmagy möhümdir.

Oňurganyň bölünmegi (spina bifida) – oňurga sütüniniň ýapylmagynyň doga defektidir. Käbir çagalarda az alamatly geçse-de, beýlekilerde zeperlenen ýeriň aşagyndan agyr newrologiki alamatlar döreýändir. Bu doga zeperlenme esasan oňurganyň döş bölüminiň aşaky böleginde, bil we türre böleginde döräp, adatça 3-6 oňurga segmentini öz içine alýandyr.

Simfiz – bu ýörite lukmançylyk sözi bolup, "çat" ýa-da "çatalba" manysyny berýär. Kadada çat hereketsiz bolýar. Ýöne göwrelilik döwründe käbir aýallarda çat süňklerde çişginlilik döräp, aralary açylyp başlaýar. Bu göwrelilikde döreýän simfizit keseliniň alamaty bolup, esasan göwreliligiň 20 hepdesinden soň ýüze çykýar.

Simfizitiň sebäpleri entek doly öwrenilmedik bolsa-da, amaly lukmançylykda oňa getirýän käbir faktorlar anyklanandyr:

Otyrýer nerwiniň (rus. sedalişşnyý nerw) sowuklamagy (işias) – sowuklama hadysasyny we otyrýer nerwiniň gysylmagy bilen häsiýetlendirilýän alamatlar toplumyny düzýändir.

Işias dürli keselleriň gaýraüzülmesi höküminde ýüze çyksa-da, esasan bil-türre osteohondrozynda ýa-da şol ýerde çykýan ingide döräp bilýändir. Esasan bu kesel gartaşan adamlarda we fiziki agramly işlerde işleýän adamlarda ýygy ýüze çykyp bilýär.

Işias göwrelilik döwründe hem ýüze çykyp bilýär. Göwrelilik ýagdaýynyň oňurga agram salmagy, oňurgalaryň biraz üýtgemegine we otyrýer nerwiniň gysylmagyna getirip bilýändir.

Rak keselinden ýogalýanlaryň arasynda, öýkeniň rak keselinden soň göni içegäniň ragy ikinji orny eýeleýändir. Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň (BSGG) bellemegine görä, 2018-nji ýylda rak keselinden ýogalan 9,6 mln. adamdan 1,8 mln. adam ýogyn we göni içegäniň ragyndan ýogalandyr.

Göni içegäniň ragy 40-60 ýaş aralygynda has ýygy anyklanylýan bolsa-da, ol has ýaş adamlarda hem kesgitlenip bilýär. Erkek adamlar we aýallar deň ýygylykda keselleýärler.

Sepsis bedeniň howply ýokançlyga bolan umumy jogabyny häsiýetlendirýär. Sepsisi başgaça ganyň zäherlenmegi, bakteriemiýa, septiki sindrom ýa-da alawlama hadysasyna ulgamlaýyn jogap sindromy diýip hem atlandyrýarlar.

Sepsis – ýerli ýokançlykly ýagdaýa jogap edip, bütin bedende, ulgamlaýyn döreýän alawlama hadysasydyr.

Sepsis haçan döräp bilýär?