Üns ber! Saýtyň esasy maksady Siziň saglyk babatdaky gözýetimiňizi giňeltmekdir. Şonuň üçin-de, saýtda berilýän maglumatlar esasynda öz-özüňi bejermek maslahat berilmeýär. Öz-özüňi bejermeklik düýpli kynçylyklara uçradyp, janyňyza howp salyp biler. Saýtdaky makalalar, materiallar we beýleki maglumatlar bilim maksatly bolup, lukmanyň bejergisiniň ýa-da maslahatynyň ýerini tutup bilmeýär.
♦ Tebigy gaz buglary howadan ýeňil bolýarlar we adatça ýokary galyp, pytrap gidýärler. Olar ýapyk ýerde toplanyp, ýangyn çeşmesine tarap gaýyp bilýärler.
♦ Tebigy gaz zähersiz bolsa-da, onuň aşa köp mukdary duýdansyz baş aýlanma ýa-da demikmä eltip bilýär.
♦ Belli şertlerde gazyň syzyp howa garyşmagy netijesinde ýangyn dörediji garyndylar emele gelýär. Ýangyn çeşmelerinden uzak duruň!
♦ Tebigy gaz syzmasyny duýmagyň iň gowy ýoly gözleriňi, gulaklaryňy we burnuňy ulanmakdyr.
Ýeriň üstünde gezýän zäherli jandarlaryň arasynda ýylan adam üçin has howplydyr. Esasan hem kepjebaşyň (rus dil. – kobra), alahöwreniň (rus dil. – gadýuka), göklorsyň (rus dil. – gýurza), gömülgeniň (rus dil. – pesçannaýa efa) zäherleri uly howplylygy bilen tapawutlanýarlar.
Dürli ýylan maşgalalarynyň zäheriniň düzümi (belok, fermentler, organiki däl maddalar) meňzeş bolsa-da, aýry-aýry görnüşlerine aýratynlyklar mahsusdyr. Meselem, kepjebaşyň we deňiz ýylanlarynyň zäheriniň düzüminde neýrotoksinler bardyr. Olar myşsalara barýan nerw geçirijiligi bozup, beden we dem alyş myşsalarynyň ysmazyna getirip biler. Zäherlenen adam we haýwan dem almanyň kesilmeginden ölýärler.
Dem alyş ýollaryna köplenç iýmit (hoz, süýji, sakgyç) we ownuk jisimler (togolok jisimler, çaga oýnawaçlarynyň bölejikleri) düşýär. Dem alyş ýollaryna düşen del jisimi aýyrmakda emeli üsgürmegiň peýdasy uludyr. Käbir ýagdaýlarda, haçanda dem alyş ýollary doly ýapylanda ejir çekýäni halas etmek üçin Geýmlihiň usuly ulanylýar. Bu usulyň maksady ejir çekýäni silkip, öýkenlerinden howany çykaryp, emeli üsgürmek arkaly del jisimi dem alyş ýollaryndan aýyrmakdyr.
Gündelik durmuşymyzda biziň her birimiz dürli sebäplere görä alynýan şikeslenmeleriň netijesinde ýaralanmalara sezewar bolýarys. Gynansakda, biziň hennämiz ilkinji doly we dogry berilmeli lukmançylyk kömeginiň aýratynlyklary barada bilmeýäris. Şonuň üçin ilki bilen ýara, onuň görnüşleri we ilkinji berilmeli kömek baradaky maglumatlary bilmek zerurdyr.
Ýara diýip nämä aýdylýar?
Ýara diýip, deriniň we nemli bardanyň bütewliliginiň bozulmagyna aýdylýar. Ýaralar öz ölçegleri, görnüşleri we çuňlugy boýunça bir-birinden tapawutlanýarlar.
Elektrik togy bilen şikeslenme köplenç halatlarda, durmuşda ulanylýan elektrik togunyň ýokary güýçlenmesiniň (naprýaženiýe) ýa-da ýyldyrymyň adam bedeniniň dokumalaryna täsir etmeginiň netijesinde ýüze çykýar. Işde elektrik enjamlary bilen işlenende iş howpsuzlygynyň düzgünlerini berjaý etmezlik hem elektrik togunyň urmagynyň giňden ýaýran sebäbi bolýar. Şundan başga-da, önümçilikde näsaz elektrik enjamy ýa-da durmuş maksatly islendik abzallar hem-de üzülen ýokary woltly liniýalar hem agyr elektrik şikeslenmeleriň çeşmesi bolup bilýändir. Elektrik togunyň täsir ediş derejesi gönüden-göni elektrik toguň güýjüne we onuň güýçlenmesine, şol sanda hem adamyň saglyk ýagdaýyna, elektrik toguň bedene degiş usulyna hem-de ilkinji kömegiň özwagtynda berilmegine baglydyr.
Gynansakda, biz gündelik durmuşymyzda dürli sebäplere görä şikeslenmeleriň dürli görnüşlerine sezewar bolýarys. Ýokardan gaçma, bat bilen urlan zadyň zarbasyna sezewar bolma, typyp ýykylma we ýene-de ençeme şikeslenmelere getirýän sebäpler biziň direg-hereketlendiriş ulgamymyzyň şikeslenmegine, üýtgemegine, biziň zähmete ukyplylygymyzyň belli bir wagt aralygy ýitirilmegine getirýär.
Şikeslenme netijesinde alnan zeperlenmeleri aýyl-saýyl edip, dogry we özwagtynda kömek berilme hem-de bu düzgünleri hemmeleriň bilmegi wajyp bolup durýandyr.
Biziň ýurdumyzyň seýsmiki çäkde ýerleşip, köplenç halatlarda tebigy hadysa bolan ýer titremesiniň bolup durýandygyndan biziň hemmämiz hem habarlydyrys. Esasan hem dag eteklerindäki zolaklarda döreýän bu tebigy hadysa her birimizden çalt, dogry we guramaçylykly çäreleri alyp barmagyň zerurlygyny talap edýär. Biziň we ýakynlarymyzyň saglygy we ömri ol çäreleriň özwagtynda we dogry geçirilşine juda bagly bolup durýandyr.
ÝER TITREME NÄME?
Bu ýer astyndan döreýän urgy we ýer üstüniň sarsgyny netijesinde ýer gabygynyň ýa-da mantiý gatlagynyň üstki böleginiň uly aralykda berk, çeýe yrgyldy görnüşde böwsülip ýarylmagy, boşluklaryň emele gelmegidir. Ýer titremesiniň güýji seýsmiki şkala boýunça 12 bal bilen bahalandyrylýar. Şertleýin ýer titremesiniň güýjüni ballar boýunça topara bölýarler: 1-4 ball – gowşak, 5-7 ball – güýçli, 8 we ondan hem ýokary – weýran ediji.
Çagalar jemgyýetiň goraga mätäç gatlagy bolup, olary daş-töweregiň tebigy we sosial ýaramaz täsirlerinden goramak ata-eneleriň, terbiýeçileriň, sosial gullugyň işgärleriniň esasy borjy bolup durýandyr. Edepsiz ýoldaşlarynyň täsirinden goramak üçin biz gowy bilen erbediň tapawudyny aňladyp görkezsek, köçedäki howpsyzlyk üçin ýol hereketiniň düzgünleri bilen tanyşdyryp, ýangynyň döremeginiň öňüni almak üçin ýangyn howpsyzlygynyň kadalaryny mälim edip bilýäris. Ýöne jemgyýetde çagalara adaty bolmadyk, ýaramaz söýgi bildirýän nähoş adamlardan biz çagalarymyzy nädip goramalyka?
ýa-da onuň bejergisinde göýberilýän 5 sany ýalňyşlyk.
Siz ähtimal "Eger dümew bejerilse ol bir hepdäniň içinde aýrylyp gider, bejerilmese – 7 günüň içinde” diýen nakyly eşiden bolsaňyz gerek. Güýz aýlaryň gelmegi bilen ýüze çykýan we ýaýraýan dümewe, biziň köpümiz asla üns hem bermän tapan derman serişdelerimiz bilen bejermäge synanşyp, gaýraüzülmelere getirip biljek ençeme ýalňyşlyklary göýberýäris.
Köp halklaryň medeniýetinde alkogol içgileriň kadaly kabul edilmeginiň däp bolup galmagy, onuň täsiri bilen bedeniň zäherlenmesiniň has ýygy düş gelmeginiň sebäbi bolup durýandyr. Bu zäherlenmäniň saglyga ýaramaz täsir edip, ençeme dowamly gaýraüzülmelere getirip bilme howpy, oňa mahsus bolan alamatlary anyklamaga we ilkinji kömegiň berliş usullaryny bilmäge bolan talaby ýüze çykarýandyr.
Использование и распространение материалов рекомендуется, однако, воспроизводство и публикации копий материалов не могут быть использованы в коммерческих целях. Дальнейшее использование разрешается в соответствии с условиями лицензии Creative Commons.
Use and dissemination of the materials is encouraged; however, reproduction and cross-posting of copies may not be used for commercial purposes. Further usage is permitted under the terms of the Creative Commons License.
Materiallary ulanmak we ýaýratmak maslahat berilýär. Emma materiallaryň göçürme nusgalaryny gazanç maksady bilen gaýtadan işläp çap etmek gadagandyr. Bu materaillary mundan beýläk Creative Commons lisenziýasynyň şertlerine laýyklykda ulanmak rugsat edilýär.