Klimaty hapalaýan maddalaryň az sanlysy – şol sanda howany hapalaýan gara uglerod, metan we ozon – häzire çenli hasaba alnan global maýylganlygyň tas ýaryna sebäpkärdir.

Bu hapalaýjylaryň ömri atmosferada bir asyrdan hem gowrak saklanýan kömürturşy gazy (CO₂) bilen deňeşdireniňde has gysga hem bolsa, olaryň bölünip çykýan her tonnasynyň kömürturşy gazyndan 80-2000 esse köp howa maýladyjy güýji bolýar. Bu hapalaýjylaryň indiki asyrda hem klimaty kömürturşy gazyndan has beter maýlatmagy dowam etmesine garaşylýar.

Equality Now guramasy tarapyndan 2024-nji ýylyň oktýabrynda çap edilen hasabat 7 sany Ýewraziýa ýurdunda (Ermenistan, Azerbeýjan, Gruziýa, Gyrgyzystan, Russia, Täjigistan we Özbegistan) irki we mejbury çaga nikalarynyň ýaýbaňlylygyny we sebäplerini derňeýär. Bu hasabata Türkmenistan degişli däl hem bolsa, sebitimizdäki ýagdaýlar barada öwrenmek ýurdumyzdaky irki nikalara düşünmegimize saldamly goşant goşup biler.

BMG-nyň Ilat gaznasynyň Türkmenistandaky wekilhanasy (UNFPA) 2024-nji ýylyň awgustynda öz Instagram sahypasynda zenanlar we maşgalalar üçin "Ynam telefony" hyzmaty barada maglumat paýlaşdy. Postda durmuşyň kynçylyklary ýa-da stresli hadysalar bilen ýüzbe-ýüz bolanyňda Ynam gyzgyn liniýasyna jaň edip, hünärmenlerden maslahat we goldaw alyp bolýandygy aýdylýar hem-de her welaýat üçin gyzgyn liniýanyň nomerleri berilýär. Bu jemgyýetçilik meselelerini çözmekde, esasan-da aýal-gyzlara we maşgalalara psihologik kömek almaga howpsuz gurşaw döretmekde saldamly ädimdir. Şeýle hyzmatyň barlygy we onuň ýurduň ähli ýerindäki adamlara elýeterlidigi guwandyrýar. Şeýle başlangyçlar ilatyň ýaşaýşyna ýaramly täsir edip, gelejekde has uly göwrümli jemgyýetçilik hyzmatlarynyň döremegine ýol açyp biler.

2024-nji ýylyň noýabrynda Türkmenistandaky BMG-nyň ösüş maksatnamasy (UNDP) Türkmenistanda inçekesel ýagdaýynda jyns taýdan aýratynlyklary derňeýän, bu kesel bilen bagly stigmany we diskriminasiýany anyklamaga synanyşýan, şeýle-de ýurtdaky inçekesel hyzmatlarynyň elýeterliligini we hilini bahalandyrýan hasabat işini çap etdi. Bu hasabat rus dilinde bolup, Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrliginiň UNDP we Saglyk syýasatlarynyň we bilimleriniň merkezi (PAS Centre) bilen hyzmatdaşlyk etmeginde geçirildi hem-de Global gazna tarapyndan mäliýeleşdirildi.

Ýaýraň miýeloma (iň: multiple myeloma; rus: множественная миелома) ýa-da miýeloma – bu ýilik ragynyň bir görnüşidir. Ýilik käbir süňkleriň içinde duş gelýän maýyşgak dokuma bolup, gan öýjüklerini öndürýär. Ýaýraň miýeloma köplenç bedeniň birnäçe ýerine täsir edýär – meselem, oňurga, kelle süňküne, çanaklyga we gapyrgalara – şonuň üçin-de oňa "ýaýraň" ady berlen. Miýeloma süňkleri zaýalaýar we sagdyn gan öýjükleriniň öndürilmesine zeper ýetirýär.

Bellik: Makalanyň doly görnüşi iňlis we rus dillerinde progres.online saýtynda çap edildi.

Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin, BMG-nyň agza ýurtlary AIW we AIDS boýunça Syýasy deklerasiýany kabul etdiler. Ilkinji gezek agza ýurtlar 2026-2030 ýyllar üçin özgerişli we ölçegli maksatlary öňde goýdular – bu bolsa AIDS-iň soňuna çykmagy hakykata öwrüp biler.

Türkmenistanyň AIW ýokanjyna garşy göreşmek boýunça milli görkezmelerinden esasy bellikler.

Gazagystanda we Özbegistanda saglygy goraýyş edaralary ýaş çagaly maşgalalara köpçülik ýerlerinden uzak durmagy maslahat berdi.

Hytaýda soňky hepdelerde adamyň metapnewmowirusy (AMPW) bilen kesellän bolmagy çaklanylýan näsaglaryň aşa köp sanlysy hassahanalary doldurdy. COVID-19 ýaly howply ýokançlyk däl hem bolsa, çagalara we immunoýetmezçilikli adamlara örän agyr degip bilýän bu wirusyň Merkezi Aziýa hem ýaýrandygy barada sosial torlarda gürrüňler edilip başlandy.

Gazagystanda 3000 sany göwreli aýalyň gatnaşmagynda ylmy derňew işi geçirilip, sosial-ykdysady ýagdaýyň çaganyň ir dogulmagyna täsir edip etmeýänligi öwrenildi. Derňew kliniki hasabatlaryň we soragnamalaryň üsti bilen geçirildi.

BMG-nyň Ösüş maksatnamasy (BMGÖM) bilen Türkmenistanyň hökümetiniň ýokanç däl keselleri gözegçilikde saklamak boýunça hyzmatdaşlygynyň netijesinde, 2024-nji ýylyň 19-njy noýabrynda ýurtda Lantus insulininiň täze tapgyrynyň kabul edilendigi habar berilýär.

2021-nji ýyldan bäri BMGÖM we Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi ýokanç däl kesellere garşy göreşmek üçin dermanlar bilen üpjün etmek boýunça bilelikdäki taslamalary durmuşa geçirýärler. Umumy býujeti 92 million ABŞ dollaryndan geçýän bu taslamalar bütinleý Türkmenistanyň hökümeti tarapyndan maliýeleşdirilýär.

Dünýäniň iň uly iýmit we içgi kompaniýalarynyň ýokary-girdejili döwletlerde satýanlary bilen deňeşdireniňde, pes-girdejili döwletlerde satýan önümlerine saglyga has ýaramsyz diýlip baha berildi.