Taryhda ilkinji gezek AIW ýokuşmalarynyň aglabasy Afrikanyň Günorta Sahara böleginde hasaba alynmady. "Bu bir tarapdan Afrika materiginiň gazanan üstünliginden habar berse, beýleki tarapdan dünýäniň başga ýerlerinde ýeterlik öňegidişligiň bolmandygyny görkezýär" diýip, BMG-nyň AIW/AIDS boýunça utgaşyk programmasy UNAIDS habar berýär.

Esasan-da, dünýäniň 3 sebitinde AIW ýokuşmalary barha artyp gelýär: Gündogar Ýewropa we Merkezi Aziýa (GÝMA); Latyn Amerika; Orta Gündogar we Demirgazyk Afrika.

Saglyk, hukuk, gender we seksual köpdürlülik boýunça ýewraziýa koalisiýasynyň (EKOM) ýakynda çap eden hasabaty Gündogar Ýewropa we Merkezi Aziýa (GÝMA) sebitiniň 10 ýurdunda (Ermenistan, Azerbeýjan, Gruziýa, Gazagystan, Gyrgyzystan, Moldowa, Russiýa, Täjigistan, Özbegistan we Ukraina) 2023-nji ýylda LGBT adamlaryň saglyk we beýleki hukuklarynda uly kanuny üýtgeşmeleri ýüze çykaryp, her ýurtdaky LGBT adamlaryň durmuş hiline täsir edýän kanuny päsgelçiliklere üns çekýär.

Iýul aýynda ÝUNISEF "Azyk howpsuzlygynyň we iýmitiň ýagdaýy 2024" atly global hasabaty çap etdi. Hasabatda dünýä ýüzündäki açlyk ýagdaýlary iýmitden alynýan ýokum ýetmezçiligi bilen ölçenildi. Dünýä ilatynyň açlykda ýaşaýan bölegi 2019-njy ýyldan 2021-nji ýyla çenli ep-esli artyp, ondan soňky 3 ýylyň dowamynda onçakly üýtgemedi. Afrikada bu görkeziji iň ýokary bolup, ilatynyň 20.4% açlykdan ejir çekýän bolsa, Aziýa 8.1% bilen ikinji orunda durýar (üçünji Okeaniýa (7.3%) we Latyn Amerika we Karib adalary (6.2%) dördünji). Şeýle-de bolsa, açlykda ýaşaýan adamlaryň sany boýunça (384.5 million) Aziýa sebitleriň başyny çekýär. Merkezi Aziýa sebitinde ýokum ýetmezçiliginden ejir çekýänleriň sany 2006-njy ýyldan 2023-nji ýyla çenli 8.2 milliondan 2.4 milliona düşdi, emma Türkmenistanda şol ýyllar aralygynda bu görkeziji 0.2 milliondan 0.3 milliona çykdy.

Gazagystanyň prezidenti Kasym Tokaýew 8-nji iýulda ýetginjeklere energiýa içgileriniň satylmagyny gadagan edýän kanuna gol çekdi. Täze kanuna görä, ýaşlaryň saglygyny goramak maksady bilen, 21 ýaşdan kiçilere energiýa içgileri satylyp bilinmez.

Ilkinji gepatit C ekspres-testi Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň (BSGG) hil, howpsuzlyk we netijelilik barlagyndan üstünlikli geçip, 2024-nji ýylyň iýulynda guramanyň prekwalifikasiýasyny gazandy. "OraQuick HCV self-test" atly bu önüm BSGG-nyň 2017-nji ýylda diňe hünärmenleriň ulanmagy üçin tassyklan "OraQuick® HCV Rapid Antibody Test" atly espres-testiň bir görnüşi bolup, OraSure Technologies kompaniýasy tarapyndan öndürilýär. Ekspres-testiň bu görnüşi ýörite adaty adamlaryň ulanyp bilmesi üçin taýýarlanylan we öz-özüňde barlag geçirmek üçin ähli gerekli zatlary özünde jemleýär.

Täze geçirilen ylmy barlaga görä, ýetginjekleriň ençemesi özlerindäki psihiki saglyk meseleleri üçin kömek almagy göz öňünde tutýan ýa-da resmi däl çeşmelerden kömek alýan hem bolsalar, köpüsi kömek üçin resmi çeşmelere ýüz tutmaýarlar.

BSGG-nyň Türkmenistandaky edarasy ýurduň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi bilen bilelikde Türkmenistanda ilkinji hil derňewini geçirdi. Derňew ene-atalaryň çagalaryna adamyň papillomawirusyna (APW) garşy waksina almak baradaky pikirlerine nämeleriň täsir edýändigini öwrenmäge gönükdirildi. Saglygy goraýyş işgärleri, ene-atalar we jemgyýetçilik guramalarynyň işgärleri bilen interwýular geçirilip, olaryň APW we beýleki çaga waksinalaryny almagyna ýa-da almazlygyna itergi berýän bilimleri, garaýyşlary we endikleri derňeldi. Derňew 2023-nji ýylyň soňunda 3 hepdäniň dowamynda ýurduň şäherlerinde, paýtagtda we 2 welaýatyň obalarynda geçirildi.

JAMA Internal Medicine žurnalynda çap edilen ylmy derňewe görä, hassahanada örän ýarawsyz ýatan syrkawlaryň içinde dişlerini günde iki gezek çotgalap ýuwýanlary pnewmoniýa (öýken sowuklamasy) bilen has az keselleýärler.

Gan önümleri diňe bir operasiýa we trawma ideginiň möhüm bölegi bolman, lukmançylyk bejergileriniň ençemesinde ulanylýar. Meselem, gemofiliýaly (gan durmazlyk) adamlara donoryň ganyndan arassalanyp alnan ýörite gan duruzyjylary goýbermeli bolýar; ýa-da dogumdan soňky aşa gan ýitirme we çaganyň düşmesi ýaly ýagdaýlarda hem gan önümleri ulanylýar.

5-nji iýunda, Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä gününde, Türkmenistanyň Gyzyl kitabynyň 4-nji neşiri çap edildi. Gyzyl kitap ýurtdaky ýabany ösümlikleriňdir haýwanlaryň seýrek duş gelýän, sany azalýan hem-de ýitip gitmek howpy abanýan görnüşleri barada möhüm maglumatlary özünde jemleýär.