Miokardit – ýüregiň myşsa gatlagynyň dürli sebäplere görä alawlama hadysasy bilen häsiýetlendirilýän kesel bolup, köplenç guragyry keseli, ýokançlyklaryň we allergiki täsirliligiň netijesinde ýüze çykýandyr.

Miokarditler alamatlary boýunça kesgitlenmegi kyn bolan we ýygylygy anyk bilinmeýän, her ýaşdaky adamlarda ýüze çykyp bilýän keselleriň biridir. Ýüregiň myşsa gatlagynyň alawlama alamatlary 4-9 % ýagdaýlarda jesediň ýagdaýy kesgitlenende anyklanylýar. Ýiti miokarditden näsaglaryň 1-den 7-i % ýogalýan bolsa, 17-21% ýagdaýlarda ol ýaş adamlaryň duýdansyz ölüminiň sebäbi bolýar.

Miokardit dürli ýaşdaky adamlarda duş gelip bilýän hem bolsa, ol köplenç 30-40 ýaş aralygynda bolan ýaş adamlarda kesgitlenýär. Erkek adamlar aýallardan has seýrek keselleýän bolsalar hem, olarda keseliň agyr görnüşleri ýüze çykyp bilýändir.

1988-nji ýyldan bäri dünýäde poliomiýelit keseline duçar bolýan adamlaryň sany 99% azalyp (ondan öňki ýyllarda 350 000 adam ysmaz keseline ýolugýardy), 2013-nji ýylda bu kesele 406 adam duçar boldy. Kesele ýolugýan adamlaryň sanynyň peselmegine halkara guramalaryň, häkimiýetleriň global derejede bilelikde alyp barýan tagallalary sebäp bolýar. Howply kesel bolan poliomiýelit entek doly ýok edilenok.

Nigeriýa, Pakistan we Owganystan ýaly ýurtlarda poliomiýelidiň ýaýramagy entegem dowam edýär. Bu ýurtlar syýasy hopwsuzlyk ýagdaýlaryň ýaramazlaşmagy, kämilsiz saglygy goraýyş ulgamy, pes derejedäki sanitariýa ýaly birnäçe meseller bilen ýüzbe-ýüz bolýarlar. Poliomiýelidiň wirusy şu ýurtlardan başga ýurtlara, esasan hem öňüni alyş sanjymlary geçirmek çäreleri ýeterlik alnyp barylmaýan ýurtlara ýaýrap, çagalaryň arasynda keselçilik döredýärler.

Çagalaryň ýumurtgajygynda suwuň ýygnanmagy – gidrosele – ýumurtgajyklaryň daşky bardasynyň gatlaklarynyň arasynda suwuklygyň ýygnanmagy bilen ýüze çykýan keseldir. Ýygnanýan suwuklygyň mukdary adatça 30-300 ml. deň bolup, seýrek ýagdaýlarda 1 litra ýetip bilýändir.

Tohumlyk tanapjygynyň gatlaklarynyň arasynda suwuň ýygnanmagy – funikulosele diýip, tohumlyk tanapjygynyň kistalaryna aýdylýar. Şeýle täze döremäniň diwarlary birleşdiriji dokumadan, içi bolsa tekiz epiteliý gatlagynyň birnäçe gatyndan ybaratdyr. Adatça funikulosele 20-45 ýaş aralygyndaky ýaş erkek adamlaryň arasynda ýygy duş gelýär.

Köp sebäpleriň netijesinde döreýän ganazlylygy lukmanyň has ýygy duş gelýän bozulmalar toparyna degişli edip bolýandyr.

Ganazlylyk – bu alamatlaryň toplumyny özünde jemleýän düşünje bolup, deriniň we nemli bardalaryň reňkiniň solgunlylygy, içki agzalaryň özgermesi bilen häsiýetlenýär we gan derňewinde eritrositleriň we eritrositiň düzümindäki kislorod bilen baglanşyp, dokumalary onuň bilen üpjün edýän gemoglobiniň mukdarynyň azalmagy ýüze çykýar.

Ganazlylykly ýagdaýlaryň dürli görnüşleriniň içinde demir ýetmezçilikli ganazlylyk has ýygy duş gelýändir. Bedene demir mineraly kadaly mukdarda ýetirilmedik ýagdaýda, ol ony özünde jemläp saklaýan agzalarda (süňk ýiligi, bagyr, myşsalar) azalýar. Demir bedene onikibarmak we inçe içegede siňýär. Bir gije-gündiziň döwamyndaky kabul edilen iýmitiň düzüminde 5-20 mg aralygy demir saklansa hem, iýmit-siňdiriş agzalaryň işine baglylykda onuň diňe 1-2 mg mukdary siňýändir.

Bu kesel barada habarsyz adamlar şeýle adamlary ilkinji gezek görende, olaryň adaty bolmadyk keşbine haýran galyjylyk bilen seredip bilerler. Käbir adamlaryň olara gorky bilen garamaklary hem mümkindir. Olary köpçülikde beýleki adamlardan tapawutlandyryp bolýar.

Adaty bolmadyk keşpli adamlaryň hemmesi umumy adamlaryň 1,5% tutup, olar albinoslar – dogabitdi tebigy pigment bolan melaninden mahrum edilen adamlardyr.

Albinoslaryň adamzat taryhynda ýowuz daralan, bigünä adamlardygy baradaky maglumatlar häzirki wagtda taryhy çeşmelerde gabat gelýär. Kesel gadym döwürlerden bäri mälim bolup, ol baradaky maglumatlara gadymy Rim, Grek ýazgylarynda gabat gelmek mümkindir.

Sistit peşew haltasynyň nemli örtüginiň sowuklama keseli bolup, aýratyn hem zenanlarda peşew çykaryş ulgamynyň ýygy gabat gelýän keselleriniň biridir. Aýallarda onuň ýygy duş gelmeginiň esasy sebäbi hem anatomiki aýratynlyklar (peşew bölüp çykaryjy kanalynyň daşky deşiginiň jynshana we artbujaga ýakyn ýerleşmegi) bilen düşündirilýändir. Erkek adamlarda sistit esasan peşew bölüp çykarma kynçylygy bilen geçýän uretrit ýa-da prostatit kesellerinde ýüze çykýar. Çünki peşew haltada saklanýan peşew ýokançlyklaryň köpelmegi üçin ýaramly gurşaw bolup hyzmat edýändir.

Enurez (latyn. "enourein" - peşew etmek) – beden agzalarynyň näsazlyklary bolmazdan, çaganyň psihologiki ýaşyna deň gelmeýän, gündiz we (ýa-da) gije ygtyýarsyz peşew etme (buşukma) ýagdaýydyr.

Beýniniň kämilsizligi sebäpli täze doglan bäbekler günde ortaça 20 gezek peşew edýärler. Wagtyň geçmegi bilen, peşew haltasynyň göwrüminiň ulalmagy we buşukma hadysasyna erk etmäge öwrenme netijesinde gündelik peşew çykarmanyň ýygylygy azalyp, bir gezekdäki çykarylýan peşewiň mukdary bolsa artýar. Çaganyň 1-2 ýaşynda peşew etmek baradaky habar beýnä ýetip başlaýar. 2-3 ýaşlaryndaky çaga peşew haltasynyň dolandygyny duýup başlasa, 4-5 ýaşlarynda peşewi saklama ýa-da çykarma erk etmäni öwrenýär.

Bürme keseli (rus. - stolbnýak; latynça - tetanus) – haýwanlar we adamlar arkaly geçýän ýiti bakteriýal ýokanç kesel bolup, nerw ulgamynyň zeperlenmegi we beden myşsalarynda dartgynlylygyň we ýaýraň tutgaýlaryň ýüze çykmagy bilen häsiýetlendirilýändir.

Bürme keseliniň sebäbi

Kesel dörediji – howasyz şertlerde ýaşamana ukyply taýajyk şekilli, hereketli Clostridium tetani bakteriýasydyr. Glostridium tetani güýçli täsir ediji tetanospazmin we tetanolizin zäherlerini bölüp çykarýandyr.

Uly adamlar bilen deňeşdirlende, öýken sowuklamasy (pnewmoniýa) çağalarda ýüze çykyşy boýunça tapawutly häsiýetlere eýe bolup, bejergide aýratyn çäreleri talap edýändir.

TÖWEKGELÇİLİK SEBÄPLERİ WE ÝOKANÇLYKLARYŇ TÄSİRİ

Lukmanlaryň bellemegine görä, pnewmoniýanyň ýüze çykmagy üçin töwekgelçilik sebäpleri göwrelilik döwründe, dem alyş agzalaryň emele gelýän möhletinde döräp başlaýar. Enäniň ýokanç keseller bilen kesellemegi, allergiýa täsirliligi döredip biljek önümleriň (şokolad, deňiz önümleri, bal) kabul edilmegi surfaktant maddanyň kadaly işläp çykmagynyň bozulmalaryna getirip biler.

Wolçanka (umumy gyzyl wolçanka – UGW, deri inçekeseli) – bu autoimmun kesel bolup, adam bedeniniň birleşdiriji dokumaly agzalarynyň-bogunlaryň we siňirleriň zeperlenmegi bilen häsiýetlendirilýän keseldir.

Wolçankanyň döredýän sowuklama alamatlary bedeniň dürli agzalaryna täsirini ýetirip, kesel öz geçişi boýunça dürli agyrlykda ýüze çykyp bilýändir. Bu immun ulgamynyň bedeniň özüne garşy döredýän antitela öýjükleriniň görnüşlerine we mukdaryna hem-de zeperlenýän agzalara bagly bolup durýandyr. Umumy gyzyl wolçankadan ejir çekýän näsaglaryň 90%-i 16-40 ýaş aralygyndaky aýal maşgalalar bolup, seýrek halatlarda gyzjagazlarda, şeýle-de uly ýaşly aýallarda we erkeklerde hem döräp biler. Edebi maglumatlara görä, kesel akýagyz adamlar bilen deňeşdirlende, afrikan halklarynyň arasynda has ýygy duş gelýändir.