Häzirki wagtda dünýäniň käbir künjeklerinde dogruma ukyply ýaşdaky aýallaryň, şonuň ýaly-da göwreli aýallaryň arasynda inçekeseliň ýaýramagy duş gelýär. Wagtynda ýüze çykarylyp, bejerilmedik inçekeseliň göwreliligiň gaýraüzülmeli geçip, çaganyň ýokançlyk bilen zeperlenmegine getirip biljekdigi ikuçsyzdyr.

Halypa ftiziatr lukmanlarynyň öňden bellemegine görä: "Inçekesele ýolugan aýal göwreli bolmaly däldir, göwreli aýal dogurmaly däldir, dograýan ýagdaýynda bolsa çagasyny emdirmeli däldir". Hakykatdan hem, göwrelilik bilen inçekeseliň utgaşykda bolmagy uly ünsi talap edýän ýagdaýdyr.

Belli bolşy ýaly, çaganyň derisi onuň sagdynlygynyň esasy görkezijileriniň biridir. Körpejäniň ýaňaklarynyň misli al alma ýaly gyzaryp durmagy, gynansak-da, onuň diateza ýolugandygynyň alamaty bolup, bizi ynjalyksyzlanmaga mejbur edýär.

Diatez gadymy grek sözünden (diatezus) gelip çykýar we meýilli, ýykgyn etmek diýmegi aňladýar. Halk arasynda diatez diýip çaganyň derisinde peýda bolýan allergiki örgüne aýdylýar. Diatez lukmançylykda keselleriň hataryna girmän, diňe bedeniň haýsydyr bir derde ýolukmaga ýykgyn etme ukybyny häsiýetlendirilýär.

Ýatgydan daşarky döreýän göwrelilik çaga düwünçeginiň ýatgydan daşary, başga ýerlerde berkemegi netijesinde döräp, garyn boşlugynda ýüze çykýan gan akmalaryň esasy sebäbi bolup durýandyr. Göwreliligiň diňe bir ýatgydan daşarky ýerlerde döremän, ýatgynyň adaty bolmadyk ýerlerinde döräp bilýänligi sebäpli ony başgaça "ektopiki (ýeriniň üýtgemegi) göwrelilik" diýip hem atlandyrýarlar.

Eje, meni öldürip, sen meni ýatdan çykararyn öýdýärmiň? Belki-de sen, menden hem has garaşylan, has gerek çagalaryň bolar diýip pikir edýänsiň? Eje, meniň olardan nämäm kem?

Eje, sen meniň gözlerimiň nähilidigini bilmän, meniň geljekki doganlarymyň gözüne nädip seretjek?

Eje, näme üçin siz-ulularda hemme zat şeýle çylşyrymlyka? Sen hiç haçan kiçijik güjüjegi ýa-da pişijegi suwa gark etmersiň-ä? Seniň olara haýpyň geler. Näme üçin maňa seniň haýpyň gelmeýärkä? Men ultrases barlagyndaky gözgyny nokatjyk däl. Men bölek-bölek edilip bedrä zyňylandan soň, öwrüljek gan lagtasy hem däldirin. MEN ADAM! Sende dörän birinji günümden bäri men adamdyryn!

(Dogulmadyk çaganyň eşidilmedik nalyşy).

Biziň her birimiz käwagt mekdep ýyllaryny ýatlaýarys. Synpdaş oglan-gyzlary, mugallymlary ýatlaýarys.  Mekdep ýatlamalaryny mugallymsyz  göz öňüne getirmek  bolmaýar.

Mugallym barada söz açylanda, ilki bilen onuň okadýan dersi däl-de, çagalara bolan garaýşy ýada düşýär.

Mugallym bilen çaganyň arasyndaky arabaglanyşyk örän inçe bolýar. Ol baglanyşyk mähirli we adamkärçilikli ýa-da gödek we agyr bolup bilýär. Bu ýagdaý diňe çaga däl-de, okadýan we terbiýeleýän mugallyma hem gönüden-göni baglydyr.

Çaga garaşýan zenan maşgalanyň ajaýyp keşbi bolup, onuň gün geçdigiçe üýtgeýän daşky görnüşinde pynhanlyk, gözellik, asudalyk duýulýar. Ulalýan çaganyň hereketlerini duýmak, çaganyň gymyldysy netijesinde garnyň görnüşiniň üýtgemegine syn etmek şeýle ýakymly bolýar.

Adam ömründe şunuň ýaly ýatdan çykmajak pursatlarda, zenanyň adamsynyň  we onuň ýakyn garyndaşlarynyň mähirli, ünsli gatnaşygy zerurdyr.

Göwreli aýal öz ýanýoldaşyna we gowy görýän ýakyn adamlaryna olaryň mähirli sözüne, söýgüsine mätäçligini duýdurmaga ymtylmalydyr.

Adamzat taryhynda sazyň tutýan orny örän uludyr. Ynsan şatlananda ýa-da gamgyn bolanda, saz diňleýär. Saz ynsanyň göwün syrdaşy diýsek hem ýerlikli bolar. Heniz enesiniň göwresindekä, çaga daş-töwerekdäki bolup geçýän zatlaryň täsirini duýýar, sazyň owazyny  eşidýär. Saz çagany rahatlandyrýar, onuň fiziki we akyl taýdan ösmegine ýardam berýär.

Eneler öz perzentlerine hüwdi ýaly ýakymly aýdym-sazlary hiňlenip bermeli.

Saz özboluşly bejeriş usul hasaplanýar. Alymlar sazyň çaganyň fiziki ösüşine ýetirýän täsirini çuňňur  öwrenmegi dowam edýärler. Olarda ene-atalara maslahat berere zat kändir.

Gowşak, wagtyndan ir doglan çagalara–da saz öz rahatlandyryjy täsirini ýetirýär. Saz biynjalyk çaganyň dem alşyny we ýürek urşuny kadalaşdyrýar, agyry-ynjylaryny kemeldýär, sagdyn çaga bolup ýetişmegine ýardam berýär. Ýedi aýlyk doglan çagalaryň madda çalşygy ýakymly sazyň kömegi bilen  hem dikeldilýär. Bu bolsa öz gezeginde iglije çaganyň agramynyň artmagyna itergi berýär.

Gadyrly saýtyň okyjylary! Biz siziň dykgatyňyza gyrgyz kärdeşlerimiziň rus dilinde çap eden "Howpsuz oýunjaklara bolan hukuk. Kanun. Tejribe. Teklipler" atly hasabatyndan  türkmen diline terjime edilen parçalary hödürleýäris. Tutuş işi rus dilinde şu salgyda okap bolar http://eco-expertise.org/. Gyrgyz kärdeşlerimiziň bu işi "Zäherlenmedik çaga harytlary: Belarussiýanyň, Russiýanyň, Ukrainanyň, Ermenistanyň we Gyrgyzstanyň maglumat-magaryf kampaniýasy" atly sebitleýin taslamanyň çäginde  taýýarlanan. Ol Gündogar Ýewropa, Kawkaz we Merkezi Aziýa sebitine düzüminde howply žäherli maddalary  bolan oýunjaklaryň milli bazara getirmek töwekgelçiligine baha bermek we ony peseltmek boýunça  geçirilýän giň gerimli kampaniýasyny dowam edýär. Gyrgyzystan Respublikasynda taslama "Garaşsyz ekologik seljeriş" jemgyýet birleşigi we Döwlet sanitariýa-epidemiologik gözegçilik departamenti bilen bilelikde amala aşyrylýar. Awtorlar we düzüjiler: Andreýçenko Ý. I., Gawrilowa Ý. A., Konýuhowa I. A., Ruşubakowa M. Y., Peçenýuk O. W., Sliwçenko L. Ý.

Salam, gadyrly saýtyň okyjylary! Siziň maşgalaňyzda 1-nji sentýabrda 1-nji synpa gitjek çaga barmy? Eger bar bolsa, onda şu makalamyz hut Siziň üçindir!

Ine, tomus pasly hem tamamlandy. Täze okuw ýyly başlanýar. Muňa aýratyn hem 1-nji synpa gitjek körpeler sabyrsyzlyk bilen garaşýarlar. Olar özleriniň täze portfeline, onuň içini doldurýan täzeje galamdyr kitaplaryna guwanýarlar.  Olar indi mekdebe gatnap, özlerini ulularyň hataryna goşulan diýip saýýarlar.

Her bir ene-ata işjeňligiň çaga üçin näderejede wajypdygyna örän oňat düşünýär. Çagany dogry iýmitlendirmegi, oňa mynasyp ýaşaýyş şertlerini döretmegi başarýan ene-ata, çagasynyň sportuň haýsy görnüşi bilen meşgullanjakdygyny kesgitlemekde kynçylyk çekýär. Ene-ata özlerine şeýleräk soraglary  berýärler: Sportuň bu görnüşi çaga laýyk gelýärmi? Çaga kynçylyklara döz gelip bilermi ýa-da ejizlärmi? Bu türgenleşikler bedenterbiýe ýaly bolarmy? Ýa-da olar uly sporta eltýän ýolmy?  Umuman, bu soraglaryň ählisi-de ähmiýetli. Emma iň esasy zatlaryň biri – çagaňyzyň fiziki taýdan işjeň bolmagydyr.

Ýetginjegiň  sportuň bir görnüşinden beýleki görnüşine ýygy-ýygydan geçip durmagy islenilmeýär. Gowusy – onuň sportuň bir ýa-da iki  görnüşi bilen meşgullanmagydyr. Ol köp zada ýetjek bolman, belli bir ugurda uly üstünlikleri gazanar. Bu bolsa ol ugruň dogry saýlanylmagyny talap edýär. Ene-ata hem çagany ugrukdyrmagy, oňa maslahat bermegi unutmaly däl.