KORONAWIRUS BILEN BAGLY ÝAGDAÝLARA SYN WE SAGLYK HABARLARY (06.05.2022)

Koronawirus (COVID-19) bilen bagly ýagdaýlara syn we saglyk habarlary:

Sanlar

↪ John Hopkins University and Mediсine: kesellänler 516,279,530, ýogalanlar: 6,248,083, waksinasiýa dozalary: 11,330,355,331.

↪ BSGG: Türkmenistan: kesellänler: 0, ýogalanlar: 0, waksina dozalary: 7,580,976 (awgust 2021), Gazagystan: 1,394,431 (19,013), 24,292,884, Gyrgyzystan: 200,970 (2,991) 2,745,663, Özbegistan: 238,401 (1,637) 47,418,486, Täjigistan: 17,786 (125) 11,532,475, Russiýa: 18,167,281 (375,566) 165,034,184.

COVID ölümleriniň täze sany

BSSG-nyň täze hasabatyna görä, häzire çenli COVID-19 sebäpli ýüze çykan ölümleriň sany 14.9 million – ýagny öňki çaklamalardan 3 esse köp.

Bu täze san 2020-nji ýylyň 1-nji ýanwary we 2021-nji ýylyň 31-nji dekabry aralygynda hasaba alnan artyk ölümleri görkezýär. Artyk ölümler diňe COVID-19-dan ölenleri däl-de, eýsem saglygy goraýyş hyzmatlarynyň bozulmagy ýaly, ölümlere gytaklaýyn täsirini ýetiren sebäpleri hem öz içine alýar:

↪ Artyk ölümleriň 84%-i Günorta-gündogar Aziýada, Ýewropada we Amerikada hasaba alyndy.

↪ Artyk ölümleriň 68%-e golaýy diňe 10 ýurtda ýüze çykdy.

↪ Ölenleriň 57% aýal, 43% erkek.

Ölümleriň dogry hasabyny ýöretmek ölümleriň öňüni alyp bilýär, emma köp ýurtda ygtybarly hasaba alyş ulgamlary kemçilik edýär.

BSGG-nyň kasamy: BSGG agza ýurtlaryna has ykjam we durnukly saglyk maglumat ulgamlaryny gurmaga kömek etjekdigine kasam etdi. BSGG özüniň açyk çeşme metodologiýasynyň hatda maglumatlaryň kem we elýetersiz ýerlerinde hem has takyk sanlary almaga kömek etjekdigini belleýär. Emma, Hindistan bu metodologiýa aç-açan närazylyk bildirdi. Hindistan 24 aýyň içinde 481,000 COVID-19 ölümlerini hasaba alypdy, emma BSGG-nyň çaklamasy resmi sandan 10 (4.74 mln) esse artyk çykdy. BSGG bu närazylyk barada ikitaraplaýyn ylalaşyga gelmegi maksat edinýär.

Ýatlatsak, häkimiýletlere we BSGG görä Türkmenistanda СOVID-19 dan kesellänleriň, ýogalanlaryň sany nol.

Saglyk.org – СOVID-19 ähli soraglaryňa jogaplar. Oka, goran, paýlaş! Bizi IMO-da hem yzarlaň! (Group Name: Saglyk; Group ID: 15022763) 

Koronawirus (COVID-19) bilen bagly ýagdaýlara syn we saglyk habarlary:

Sanlar

↪ John Hopkins University and Mediсine: kesellänler 512,505,316, ýogalanlar: 6,231,991, waksinasiýa dozalary: 11,338,681,784.

↪ BSGG: Türkmenistan: kesellänler: 0, ýogalanlar: 0, waksina dozalary: 7,580,976 (awgust 2021), Gazagystan: 1,394,431 (19,013), 24,053,929, Gyrgyzystan: 200,970 (2,991) 2,745,663, Özbegistan: 238,401 (1,637) 47,418,486, Täjigistan: 17,786 (125) 11,532,475, Russiýa: 18,167,281 (375,566) 165,034,184.

Türkmenistan:

↪ BSGG-nyň "Ýewropasebitiniň immunizasiýa hepdeligi-2022" Türkmenistanda 24-30-njy aprel aralygynda geçirilýär.

↪ Saglykda elýeter bolan immunizasiýa baradaky maglumatlar şu ýerde: Immunizasiýa

COVID-19 we antibiotiklere durnuklylyk

ABŞ-daky 217 hassahananyň gatnaşmagynda geçirilen täze ylmy barlaga görä, COVID-19-yň mikroblara we bakteriýalara garşy dermanlara bolan durnuklylygy ýokarlandyrýan bolmagy ähtimal. 2020-nji ýylyň marty bilen 2021-nji ýylyň oktýabry aralygynda SARS-CoV-2 wirusy ýokuşan we ýokuşmadyk adamlaryň içinde antibiotiklere durnukly bakteriýalar bilen kesellänler pandemiýa başlamazyndan öň şeýle keseller bilen hassahana düşenlerden has köp bolup çykdy.

Has beter habar: Daniýaly ylmy barlagçylar K. diffisil (Clostridioides difficile) atly bakteriýanyň doňuzlardan adamlara geçip bilýän bolmagyny aýdýarlar. Olaryň geçiren barlagy mallaryň iýminde antibiotikleriň giňden ulanylmagynyň antibiotiklere durnuklylygyň pajarlamagyna eltýändigine şaýatlyk edip biler. Barlagda hassahanadaky syrkawlara we doňuzlara ýokuşan K. diffisil bakteriýasy genetika taýdan birmeňzeş çykdy, emma onuň doňuzdan adama geçendigi heniz subut edilmedi. K. diffisil häzirkizaman antibiotikleriniň 3 sanysyndan başga ählisine durnukly.

Dünýäniň COVID-19 jogabynda bitertiplik

Waksinalary we antibedenleri ýetik bolan baý ýurtlar pandemiýany arka atmak isleýärler, beýleki ýurtlar welin heniz hem waksina ýetmezçiliginden kösenýärler. ABŞ we Ýewropa diňe bir mejbury maskalary we beýleki jemgyýetçilik çäklendirmelerini aýyrman, eýsem başga ýurtlara pandemiýa üçin berýän kömek pullaryny hem ýatyryp başladylar. Meselem, ABŞ-nyň kongresiniň global pandemiýa maliýeleşdirilişi üçin 5 milliard dollary tassyklap bilmedigi sebäpli Gana ýaly ýurtlar ilatyna sanjym bermekde zerur kömegi alyp bilmeýärler.

Ähmiýetli bellikler:

↪ Antibedenleriň geljekki infeksiýalardan gorajakdygyna güwä geçip bolmaýar;

↪ Geçen hepde ABŞ-da ortaça hadysalar 25% köpelip, günde 44 müňe ýetdi;

↪ Ýewropada (şeýle-de Hytaýda) COVID-19 hadysalary we hassahana düşýänleriň sany barha artýar;

↪ Dünýä ýüzünde COVID barlaglarynyň 70-90% azalmagy wirusyň ýaýrawyna gözegçilik etmegi kynlaşdyrar.

Saglyk.org – СOVID-19 ähli soraglaryňa jogaplar. Oka, goran, paýlaş! Bizi IMO-da hem yzarlaň! (Group Name: Saglyk; Group ID: 15022763) 

Koronawirus (COVID-19) bilen bagly ýagdaýlara syn we saglyk habarlary:

Sanlar

↪ John Hopkins University and Mediсine: kesellänler 508,095,210, ýogalanlar: 6,213,708, waksinasiýa dozalary: 11,220,555,631.

↪ BSGG: Türkmenistan: kesellänler: 0, ýogalanlar: 0, waksina dozalary: 7,580,976 (awgust 2021), Gazagystan: 1,394,290 (19,013), 23,749,109, Gyrgyzystan: 200,970 (2,991) 2,721,035, Özbegistan: 238,401 (1,637) 46,569,941, Täjigistan: 17,786 (125) 11,532,475, Russiýa: 18,110,861 (374,368) 164,655,398.

Türkmenistan:

↪ Türkmenistanda COVID sanjymy epidemiki görkezijiler boýunça sanjymlaryň sanawyna girizildi. Türkmenistanda Milli senenama waksinanyň iki görnüşini öz içine alýar: öňüni alyş we epidemiki görkezijiler boýunça. Birinjisi ilaty has howply we giň ýaýran ýokançlardan goramaga gönükdirilen, ikinjisi – diňe epidemiýalar wagtynda ýa-da olaryň ýüze çykma howpy dörände geçirilýär. Resmi habara görä, COVID waksinasynyň bu senenama girizilmegi hemmäni waksina almaklyga borçlandyrmaýar. Waksinanyň senenama girizilmeginiň esasy artykmaçlygy – bu sanjymyň döwlet býujetiniň hasabyna mugt edilmegidir.

↪ UNDP dezinfisirleýji pürkgüç enjamlaryny, 20 sany elektrokardiografiýa (EKG) enjamlar toplumyny Türkmenistanyň saglagy goraýyş we derman senagaty ministrligine gowşurdy. Pürkgüçler, EKG enjamlary Bütindünýä bankyndan alnan $20 million dollar karz bilen maliýeleşdirilýän “Türkmenistanda COVID-19-a jogap” taslamasynyň çäginde satyn alyndy. Pürküçleriň we EKG enjamlaryň anyk haýsy edaralara, şäherlere iberiljegi barada maglumat berilmeýär. Şeýle-de, täze hasabatda COVID-19 pandemiýasynyň dowamynda Bütindünýä bankynyň dürli ýurtlara pul kömegini nähili paýlaýşy tankytlanyldy.

↪ Türkmenistanyň tebigaty goramak jemgyýeti sişenbe we anna günleri raýatlardan we ýuridik şahslardan gaty hojalyk galyndylaryny (plastik, aýna, kagyz) ýygnar. Plastigi we aýnany arassa görnüşinde tabşyrmak haýyş edilýär. 9 kilo galyndy üçin 1 sany nahal sowgat berler. Habarlaşmak üçin tel: 93-02-81; 8-63-86-43-55. Tebigaty goramak jemgyýeti galyndylary haýsy şäherde çöpleýändigini aýtmandyr.

СOVID-19 bejeriş, ýagdaýlar

BSGG hassahana düşmek howpy ýokary bolan COVID-19 hassalary üçin Paxlowid ady bilen satylýan nirmatrelvir we ritonawir bejeriş terapiýasyny ulanmagy maslahat berdi.

Soňsuz pandemiýanyň soňsuz gynanjy

Ortaça, COVID keselinden ölen adamlaryň her biri öz wagtyndan takmynan 10 ýyl ir ýogaldy. ABŞ-da ölümleriň 3-nji sebäbine öwrülen COVID häzire çenli bir milliona ýakyn adamyň ölümine sebäp boldy we her bir pida yzynda ~9 sany dogan-garyndaşyny terk etdi. COVID-den ölenleriň patasyny tutýanlar duýgudaşlygyň we sabyrlylygyň kemçiliginden ejir çekýärler we kimden nädip jogap sorajaklaryny bilmeýärler. Olaryň pida bolan garyndaşynyň ölüminiň diňe bir san hasaplanmagy, ýa-da has beteri, misinformasiýa tabyn bolmagyň mynasyp netijesi hökmünde görülmegi yzda galanlaryň gynanjynyň göwrümine we täsirine düşünmegi has-da çylşyrymlaşdyrýar.

Şanhaýyň ölüm sanlary sorag astynda

Şanhaýyň ýaşaýjylary lokdaun we karantin ýaly, berk COVID-19 çäklendirmelerine garşylyk görkezýärler, emma resmiler şäheriň pes ölüm derejesini (400 müň infeksiýadan 17 ölüm) bu düzgünleriň gowy netije berýändiginiň subutnamasy hökmünde görkezýärler.

Şeýle-de bolsa, Hytaýyň ölümleri sanaýyş usuly Şanhaýyň ölüm sanlarynyň has ýokarydygyndan habar berip biler. Resmiler eger öňden hroniki keseli bolan syrkaw COVID ýokuşanyndan soňra ölse, ölümiň sebäbini COVID-e däl-de, öňki kesele baglaýarlar.

Lukmanlaryň we saglyk işgärleriniň ölümlere başga sebäpleri görkezmäge mejbur edilýän döwründe; ýerli hökümet işgärleriniň öz sebitlerindäki hadysalar üçin işden boşadylýan döwründe – resmi ölüm sanlaryny az görkezmek üçin edilýän talaplary inkär edip bolmaýar.

Şeýle talaplar saglyk işgärlerini hem ölümleriň beýleki sebäplerini gözden salmaga iterýär. Çünki lokdaunlar sebäpli adamlar saglygy goraýyş hyzmatlaryndan ýeterlik peýdalanyp bilmeýärler. Netijede süýjülik we demgysma ýaly bejerip bolýan kesellerden ölýänler köpelýär.

Şanhaýdaky keselçilik tutuş Hytaýyň COVID-19 ölümleriniň sany barada hem şübhelendirýär: Hytaý pandemiýanyň 2 ýylynyň içinde 5 müňden az resmi ölümi hasaba aldy.

Saglyk.org – СOVID-19 ähli soraglaryňa jogaplar. Oka, goran, paýlaş! Bizi IMO-da hem yzarlaň! (Group Name: Saglyk; Group ID: 15022763) 

Koronawirus (COVID-19) bilen bagly ýagdaýlara syn we saglyk habarlary:

Sanlar

↪ John Hopkins University and Mediсine: kesellänler 501,970,999, ýogalanlar: 6,190,360, waksinasiýa dozalary: 11,132,249,597.

↪ BSGG: Türkmenistan: kesellänler: 0, ýogalanlar: 0, waksina dozalary: 7,580,976 (awgust 2021), Gazagystan: 1,394,118 (19,013), 23,534,254, Gyrgyzystan: 200,970 (2,991) 2,700,520, Özbegistan: 238,145 (1,637) 45,807,547, Täjigistan: 17,786 (125) 11,318,942, Russiýa: 18,030,579 (372,512) 163,623,016.

COVID we ylmy barlaglar:

↪ BSGG Omikron ştamynyň 2 sany täze görnüşine – 4 we BA.5 – gözegçilik edýär we olaryň öňkülerden has ýokuşgan ýa-da has howpludygyny ýa däldigini öwrenmäge çalyşýar.

↪ Singapurdaky ylmy barlagçylar ýürek çişmesiniň diňe COVID-19 waksinasy bilen baglanyşykly ýagdaý däldigini ýüze çykardylar. Ýagny, koronawirus waksinasynyň mioperikardite sebäp bolma ähtimallygy dümew sanjymy ýaly, beýleki waksinalaryňka deňdir.

↪ 190 ýurtdan maglumat ýygnamak arkaly geçirilen täze barlag häzire çenli dünýäniň ilatynyň 44%-ne COVID-19 wirusynyň ýokuşandygyny görkezdi. Barlagda çaklamalaryň resmi sanlardan düýpgöter tapawutlydygy aýdylýar.

Sputnigiň şowsuzlygy

Russiýanyň Ukraina çozmak bilen gazanan ýene bir ýitgisi: Sputnik koronawirus waksinasy.

Pandemiýa yglan edileninden diňe 6 aý geçensoň Russiýanyň ilkinji bolup koronawirusa garşy Sputnik waksinasyny çykarmagy dünýäni haýran galdyrypdy we immunologik üstünligiň nyşany hökmünde görlüpdi. Sähel salymyň içinde, waksina 71 ýurtda hasaba alyndy, emma 2 ýyl soňra:

↪ Waksinanyň diňe 300 million dozasy satyldy we dünýäde sanjym alan adamlaryň diňe 2.5% Sputnik sanjymyny aldy.

↪ Hytaýyň Sinovac we Sinopharm waksinalarynyň welin, täsirliliginiň has pes bolmagyna garamazdan 5.3 milliard dozasy satyldy.

Russiýanyň çozmagyna jogap hökmünde görlen çäreler, şol sanda ABŞ-nyň Sputnigiň öndürijisine salan sanksiýalary Sputnigi bütin dünýäde güýçlendiriji waksina hökmünde tanatmak maksatnamasyna badak saldy.

Başga habarlar:

Bir dozasy ýeterlik

Adamyň papillomawirusynyň (APW) ýekeje sanjymynyň wirusdan "mazaly gorap" bilýändigini, şeýle-de ýatgynyň boýunjygynyň ragyna garşy hem goraglylyk hödürleýändigini BSGG-nyň geňeşçiler topary habar berdi.

Soňky barlaglar: Afrikada geçirilen barlaglaryň netijelerine görä, waksinanyň 1 dozasy APW-nyň birnäçe rak keselini dörediji görnüşleriniň öňüni almakda 90%+ täsirlilik görkezdi. Waksinanyň kömegi bilen ýatgynyň boýunjygynyň ragynyň bütinleý diýen ýaly öňüni alyp bolýan hem bolsa, bökdençlikler we sanjymyň haýal tanyşdyrylmagy sebäpli, pes girdejili ýurtlarda waksinasiýa derejesini örän pes ýagdaýda galýar.

Saglyk.org – СOVID-19 ähli soraglaryňa jogaplar. Oka, goran, paýlaş! Bizi IMO-da hem yzarlaň! (Group Name: Saglyk; Group ID: 15022763) 

Koronawirus (COVID-19) bilen bagly ýagdaýlara syn we saglyk habarlary:

Sanlar

↪ John Hopkins University and Mediсine: kesellänler 496,504,272, ýogalanlar: 6,171,681, waksinasiýa dozalary: 11,088,638,165.

↪ BSGG: Türkmenistan: kesellänler: 0, ýogalanlar: 0, waksina dozalary: 7,580,976 (awgust 2021), Gazagystan: 1,393,984 (19,013), 23,534,254, Gyrgyzystan: 200,968 (2,991) 2,700,520, Özbegistan: 237,967 (1,637) 45,807,547, Täjigistan: 17,786 (125) 11,318,942, Russiýa: 17,955,120 (370,889) 163,623,016.

Türkmenistan

↪ UNDP Türkmenistana umumy bahasy 998 935 Ýewro bolan, 193 müň COVID-19 anyklamak üçin niýetlenen PCR testleri getirip gowşurdy. Bu COVID-19-a jogap üçin Bütindünýä Bankyndan karz alnan $20 millionlyk taslamanyň çäklerinde amala aşyryldy. Testleri nirede alyp bolýandygy, elýeterligi, bahasy barada maglumat berilýmeýär.

↪ BSGG-nyň habar bermegine görä, 6-njy martyň hasaby boýunça Türkmenistanda berlen waksinalaryň umumy sany 7,140,000 doza ýetdi. Şu seneden oň görkezilýän san 7,580,976 waksina dozasydy. Sanyň azaldyp berilmegi barada BSGG düşündiriş bermeýär.

Pandemiýa we ylmy barlaglar:

↪ BSGG-nyň soňky hasabaty pandemiýanyň sebäp bolan ölümleriniň resmi habar berlen 6.14 milliondan iki esse köpdügini çaklaýar. Bu aşa agram düşen hassahanalardaky artykmaç ölümleri derňeýän hasabatyň şu aý çap edilmegine garaşylýar. Käbir ýurtlar ýüzügara bolmakdan gorkup, bu hasabatyň aýan edilmegini islemeýärler.

↪ Sagdyn adamlara SARS-CoV-2 ýokuşdyrmak arkaly geçirilen barlagda, adama wirusyň ýokuşmasy üçin içinde ýeke wirus bolan damjanyň ýeterlikdigi aýan edildi.

↪ Hindistanyň Covaxin atly COVID-19 waksinasynyň BSGG gulluklary tarapyndan paýlanylmasy wagtlaýynça ýatyryldy. BSGG waksinanyň täsirlidigini we howpsuzdygyny aýdyp, öndürijä barlagda tapylan kemçiliklere çäre görmäge mümkinçilik berýändigini belledi.

↪ Soňky geçirilen täze ylmy barlaglaryň ikisi COVID-19 waksinasynyň öň wirus bilen kesellän adamlary agyr keselden goraýandygyny ýene bir gezek görkezdi.

Hytaýda wirusyň täze sub-görnüşi peýda boldy

Şanhaýyň golaýynda koronawirusyň ýeňil alamatlary bolan bir pasiýentde Omikronyň BA.1.1 görnüşinden emele gelen täze sub-görnüş hasaba alyndy. Şol bir wagtda, soňky iki ýylda örän az ýaşaýjysyna wirus ýokuşan şäherde günlük hadysalaryň sany 5,000-e ýetdi.

↪ Şäherde COVID-19 ýokuşan çagalar maşgalalarynda uzakda karantinde saklanýar. Çagalary barada kän habar berilmezligi ene-atalary howsala salýar.

↪ Şähere girizilen soňky lokdaun ýagdaýy pes ýaşaýjylaryň iýmit we ýaşaýyş şertlerini ýaramazlaşdyrdy.

Saglyk ekspertleri Hytaýy koronawirusyň endemiýadygyny kabul etmäge we täsiri has güýçli bolan mRNA waksinalary bilen waksinasiýa geçirmegi ileri tutmaga çagyrýarlar. "Ilatyň saglygy COVID-iň ýoklugyndan has köp zat talap edýär" diýip, Sungapuryň Duke NUS lukmançylyk mekdebinden Ooi Eng Ong belleýär.

Başga habarlar:

↪ Bütindünýä Bankynyň geçiren barlagyna görä, Özbegistanda sekretarlyk wezipeleri üçin bildirişleriň 68%-nde dalaşgärleriň jynsy we 22%-nde daşky keşbi barada talaplar bar. Zähmet bazarynda şeýle diskriminasion hereketlere çäre görmek has inklýusiw ykdysady ösüşi gazanmak üçin möhümdir.

↪ BSGG-nyň habar bermegine görä, dünýädäki saglygy goraýyş we jemgyýetçilik işgärleriniň 70% zenanlardan düzülen. Muňa garamazdan, jemgyýetçilik saglygyna degişli pudaklary erkekler dolandyrýarlar.

Saglyk.org – СOVID-19 ähli soraglaryňa jogaplar. Oka, goran, paýlaş! Bizi IMO-da hem yzarlaň! (Group Name: Saglyk; Group ID: 15022763)